Mastit və süd vəzi dərisinin digər xəstəlikləri

GİRİŞ.

Mastit süd vəzi toxumasının iltihabıdır. Süd vəzi toxumasının iltihabı infeksiya ilə müşaiyət oluna bilər və ya infeksiyasız baş verə bilər. Süd vəzi toxumasının iltihab xəstəlikləri 3 əsas kateqoriyaya bölünür: infeksion, qeyri-infeksion və bədxassəli proseslə əlaqəli mastit. Bir sıra qeyri-infeksion dəri xəstəlikləri süd vəzi toxumasının infeksion xəstəliklərini imitasiya edə bilər.

İNFEKSİON MASTİT.

İnfeksion mastit iki qrupa bölünür - sadə mastit (məs., laktasiya ilə əlaqədar mastit) və ağırlaşmış mastit (məs., absesin formalaşması).

Laktasiya ilə əlaqədar mastit. Laktasiya ilə əlaqədar mastit infeksion mastitin ən geniş yayılmış formasıdır.

Sellulit. Süd vəzinin selluliti çox nadir hallarda müşahidə edilir və bəzən süd vəzinin iltihablı xərçəngindən və ya xoşxassəli eritematoz dəyişikliklərdən fərqləndirmək çətin olur. Süd vəzi sellulitinin ən mühüm simptomlarına ağrı, süd vəzinin şişkinliyi, qızarması və lokal istiliyi aiddir.

Süd vəzinin absesi. Süd vəzi abseslərinin əksəriyyəti mastitin ağırlaşmasından irəli gəlir.

Vərəmli mastit. Süd vəzinin vərəmi çox nadir hallarda müşahidə edilir. Adətən süd vəzinin vərəmi solitar (tək), birtərəfli bərk kütlə kimi müəyyən edilir. Lakin, süd vəzi vərəmində həm də süd vəzi giləsindən ifrazat, vəzin dərisinin qalınlaşması və ya qoltuqalı və ya süd vəzinin sinuslarından ifrazat müşahidə edilə bilər. Radioloji və kliniki cəhətdən süd vəzi vərəmi süd vəzi karsinoması və ya süd vəzi absesini imitasiya edə bilər. Mammoqrafiyada süd vəzinin dərisinin qalınlaşması proyeksiyasında kütlə müəyyən oluna bilər. Süd vəzinin US müayinəsində isə kompleks, əsasən sistik kütlə müəyyən edilə bilər. Biopsiyada isə bütöv kazeoz qranuloma təyin oluna bilər. Süd vəzi vərəmi diaqnozu mikobakteriyaların bakterioloji əkmədə və ya turşuya davamlı cöplərin müəyyən edilməsi əsasında qoyulur. Xəstəliyin antituberkulyoz preparatları ilə müalicəsi mümkündür və cərrahi müdaxilə nadir hallarda tələb olunur.


Mastitin digər infeksion səbəbləri. Birincili aktinomikoz, sifilis, göbələk (mikotik), helmintik (parazitar) və virus infeksiyaları da mastitə səbəb ola bilər.

 

Süd vəzinin spontan qanqrenası. Süd vəzinin spontan qanqrenası ikincili infeksiya nəticəsində baş verə bilər. Bu çox nadir halalrda baş verir, lakin diabet və böyrək çatışmazlığı olan qadınlarda daha çox müşahidə edilir.

 

Dişləmə yaralar. Süd vəzi infeksiyaları həmçinin insan tərəfindən dişləmə nəticəsində də baş verə bilər. Dişləmə nəticəsində yaranan yara infeksiyalarının kliniki xüsusiyyətlərinə ağrılıq, eritema, şişkinlik, irinli drenaj, limfangit və yüksək hərarət daxildir. İnsan dişləməsi nəticəsində yaranmış yaraların müalicəsi yaranın təmizlənməsi, antibiotik terapiyasının başlanması və tetanus immun qlobulini və tetanus vaksini ilə immunizasiyanın aparılmasından ibarət olmalıdır. Həmçinin, yadda saxlamaq lazımdır ki, insan dişləməsi ilə bir çox cinsi yolla keçən xəstəliklər də transmissiya oluna bilər.

 

QEYRİ-İNFEKSİON MASTİT.

Qeyri-infeksion mastit aşağıdakı hallarda inkişaf edir:

Bu mastit halları heç də həmişə laktasiya zamanı baş vermir, onlar heç də həmişə infeksiya ilə müşahidə edilmir və antibiotiklərlə onların müalicəsi nəticə vermir.

 

Şüa irradiasiyası səbəbindən mastit. Süd vəzi xərçənginin cərrahi və şüa terapiyası ilə müalicəsindən sonra süd vəzi toxumasında xoşxassəli iltihablı proses müşahidə edilə bilər.

Süd vəzinin səthi tromboflebiti və ya Mondor xəstəliyi. Süd vəzinin səthi venalarının xoşxassəli tromboflebiti (Mondor xəstəliyi) nadir hallarda baş verir və ilk baxışdan süd vəzi infeksiyasını xatırlada bilər. Xəstələrdə adətən süd vəzinin palpasiyasında ağrılı bağ müəyyən edilir. Həmin bağ trombozlaşmış vena olur və çox zaman mammoqrafiya və ya US müayinəsində genişlənmiş süd vəzi axarı ilə səhv salına bilər. Trombozlaşmış səthi süd vəzi venası döş qəfəsi divarı, epiqastrium və ya qoltuqaltı zonayadək uzana bilər. Mondor xəstəliyi adətən travma, cərrahiyyə və süd vəzinin biopsiyasından sonra baş verir. Xəstəlik 4-6 həftə ərzində spontan aradan qalxır və əsasən analgetiklərlə simptomatik müalicə kifayət edir.

 

Duktal ektaziya və ya süd vəzi axarının ektaziyası (genişlənməsi). Duktal ektaziya məmə dairəciyialtı axarların fibrozla müşahidə edilən genişlənməsi ilə xarakterizə olunur. Süd vəzi məmə dairəciyi altında yerləşən həmin genişlənmiş axarlar həm diaqnostik görüntüləmələrdə, həm də kliniki müayinədə görünə bilər. Duktal ektaziya həmçinin süd vəzi məməciyindən krem və ya pendirə bənzər ifrazat və məməciyin inversiyası (məməciyin süd vəzi daxilinə batması və ya invaginasiyası) ilə müşaiyət olunur. Duktal ektaziyanın patoloji müayinəsində isə genişlənmiş axarların mənfəzində stazislə (durğunluq) yanaşı sekresiyalar və toxuma hissəcikləri müəyyən edilir. Axarın tam rezeksiyası süd vəzi məməcikdən gələn ifrazatın dayanmasına və məməciyin normal vəziyyətə qayıtmasına imkan verir.

Mərkəzi periduktal iltihab xəstəliyi. Süd vəzi mərkəzinin infeksiyası periareolar iltihab, məmə dairəciyialtı abses və periareolar fistulanın formalaşmasına səbəb ola bilər. Periduktal axarların zədələnməsi və davam edən xroniki iltihabla yanaşı periduktal toxumaların çapıqlanması nəticəsində fibrozun əmələ gəlməsi məməciyin retraksiyasına və ya süd vəzi daxilinə invaginasiyasına (batmasına) səbəb olur.
 
Periduktal mastit. Periduktal mastit məmə dairəciyialtı axarların iltihabıdır. Periduktal mastit əsasən gənc qadınlarda müşahidə edilir, lakin kişilərdə də baş verə bilər.
Etiologiya. Periduktal mastitin səbəbi məlum deyildir. Lakin, məlumdur ki, periduktal mastiti olan xəstələrin böyük əksəriyyəti siqaret istifadəçisidir. Ehtimal edilir ki, siqaretdən istifadə nəticəsində subareolar (məmə dairəciyi altında yerləşən) axarların zədələnməsi baş verir və bu isə öz növbəsində toxumaların nekrozuna və daha sonra infeksiyanın əmələ gəlməsində şərait yaradır. Siqaret tüstüsündə olan toksik maddələr süd vəzi axarlarını bir başa da zədələyə bilər və ya toxumaların lokal hipoksiyasına səbəb ola bilər. Maraqlıdır ki, siqaret tüstüsündə olan maddələrin, o cümlədən, kotininin (nikotinin törəməsi) süd vəzi toxumasında konsentrasiyası plazmadan bir neçə dəfə çox olur.
Periduktal mastit həm də yastı hüceyrə metaplaziyası ilə əlaqələndirilir. Yastı hüceyrə metaplaziyası isə davam edən iltihab və infeksiyanın nəticəsidir.
Mikrobiologiya.
İltihab və ya infeksiya hallarında süd vəzi məmə dairəciyindən aspirasiyanın aparılması və mayenin qram yaxması və əkməsi təyin edilməlidir. Ən çox rast gəlinən mikroblara stafillokokk, enterokokk, anaerob streptokokk, bakteroidlər və proteus vulgaris aiddir.
Klinika.
Preduktal mastit adətən süd vəzi məmə dairəciyi ətrafı iltihabla müşahidə edilir. Bununla yanaşı bəzi xəstələrdə məmə dairəciyi ətrafı abses və ya süd vəzi axarının fistulası da müəyyən oluna bilər. Həmçinin məməciyin retraksiyası (daxilə batması) və məməcikdən irinli ifrazat da baş verə bilər.
Müalicə.
Periduktal mastit adətən xroniki problemdin və 50%-dan çox hallarda antibiotiklərlə yanaşı iynə aspirasiyası və ya abses hallarında cərrahi kəsiklə açılıb drenajının təmin edilməsi ilə müalicə oluna bilər. Süd vəzi axarının fistulası və ya təkrar olaraq məmə dairəciyi ətrafı infeksiyası hallarda, cərrahi yolla süd vəzi axarının götürülməsi tələb olunur.
Antibiotiklər.
Periduktal mastitin müalicəsində tətbiq olunan empirik antibiotiklər yuxarıda qeyd olunan mikroorqanizmlərə qarşı aktivliyə malik olmalıdır. Qram yaxma və əkmənin nəticələri bəlli olduqdan sonra isə antibiotik terapiyası mikrobların antibiotiklərə həssaslığına uyğun olaraq tənzimlənməlidir.
MRSA (metisilin rezistent S.aureus) infeksiyasına şübhə çox az olduqda, xəstələrin ambulator qaydada amoksisilin-klavulanat (875 mq per oral gendə 2 dəfə) antibiotiki ilə müalicəsi mümkündür. Alternativ olaraq dikoloksasillin və ya sefaleksin (əgər anaeroblara şübhə varsa, metronidazol əlavə edilir). Beta-laktam antibiotiklərinə hiperhəssaslıq olduqda isə klindamitsin istifadə edilə bilər. Əgər MRSA infeksiyası riski yüksəkdirsə, həmin xəstələrdə TMP-SMX (baktrim) və ya doksisiklin preparatları istifadə oluna bilər.

 

 
Məmə dairəciyi altı (subareolar) abses və məmə dairəciyi ətrafı (periareolar) fistula.
İltihaba uğramış süd vəzi axarlarının ikincili infeksiyası baş verdikdə, axarın zədələnməsi və partlaması nəticəsində abses formalaşır. Bu abseslər adətən olaraq məmə dairəciyinin sərhəddinə açılır və spontan drenaj olunur. Təkrar abseslər və ifrazatlı fistula (yəni dəri ilə böyük ölçülü məmə dairəciyi altı axar arasında əlaqə) da yarana bilər və siqaret çəkməklə əlaqəlidir. Məmə dairəciyi ətrafı abses və ya fistulanın müalicəsi və məməciyin retraksiyanın korreksiyası absesin və ya fistula yolunun müalicəsindən və siqaret çəkmənin tərgidilməsindən ibarətdir. Tək antibiotik terapiyası və ya antibiotiklə yanaşı absesin cərrahi açılması ilə drenajı 50%-dək xəstədə məmə dairəciyi ətrafı absesin təkrar baş verməsinə gətirib çıxarır. Lakin, prosesə səbəb olan süd vəzi axarının cərrahi yolla rezeksiyasından sonra təkrar abses və fistulaların yaranması riski çox aşağı olur. Bəzi hallarda abses və ya fistula bir neçə axarın cəlb olunması ilə yarana bilər. Bu cür halalrda bütün cəlb olunmuş axarların rezeksiyası aparılmalıdır.
Nəzərdə saxlamaq lazımdır ki, periduktal mastiti olan xəstələrdə müalicənin antibiotiklərlə və ya cərrahi drenajla aparılmasında sonra təkrar infeksiya hallarının baş verməsi tez-tez müşahidə edilir. Buna səbəb isə aspirasiya və ya drenajla və antibiotiklərlə xəstəliyin səbəbi - periduktal mastit - aradan qaldırılmamış qalır.
Cərrahi müalicə.
Süd vəzi axarının fistulası olan xəstələrdə cərrahi yolla bütün cəlb olunmuş axarların tam rezeksiyasına üstünlük verilir. Periduktal mastit hallarında süd vəzi axarının rezeksiyası nəzərdə tutulan xəstələrə cərrahi əməliyyatdan əvvəl antibiotiklər verilməli və postoperativ dövrdə ən azı 5 gün (və ya infeksiyanın bütün əlamətlərinin aradan qalxmasınadək) davam etdirilməlidir.
Süd vəzi axarının rezeksiyası çox vaxt lokal anesteziya və sedasiya ilə və ya ümumi anesteziya ilə aparıla bilər. Bu prosedur adətən ambulator prosedurlara aid edilir. Tövsiyə olunan cərrahi yanaşma məmə dairəciyinin aşağı sərhədində onun formasına uyğun cərrahi kəsiyin aparılmasından və disseksiyanın məmə dairəciyi altında və iri süd vəzi axarlarının hər iki tərəfində aparılmasından ibarətdir. Əyri toxuma sıxacları ilə axarlar ətrafında disseksiya aparıla bilər. Axarların cərrahi yara sahəsində tam vizualizasiyası təmin olunduqdan sonra isə axarlar mədə dairəciyinin düz altında bölünür və axarın təxminən 2 sm ölçüdə hissəsi çıxarılır.
Periduktal mastitə görə cərrahi əməliyyat hallarında məməciyin arxa hissəsi dəri qatınadək bütün axarlardan təmizlənməlidir. Buna səbəb isə patoloji dəyişikliyə uğramış bütün axarların götürülməməsi infeksiyanın təkrarlanmasına gətirib çıxarır. Məməciyin eversiyasına və ya çölə tuşlanmasını təmin etmək üçün məməciyin arxa divarına tikişlərin qoyulması çox nadir hallarda tələb olunur. Əgər axarların götürülməsinə baxmayaraq məməcik daxili retraksiya olunmuş qalırsa, bu zaman məməcik ətrafı fibroz toxumanın disseksiyası aparılmalıdır. Əməliyyatdan bitikdən sonra isə dərialtı toxuma incə fasiləli sovrulan tikişlərlə, dəri isə qaçan fasiləsiz sovrulan tikişlə bağlanır. Xəstələrə  bildirmək lazımdır ki, bu cərrahi prosedur nəticəsində 40%-dək xəstələrdə məməciyin hissiyatı xeyli aşağı düşmüş və ya itmiş olur.

 

İdiopatik qranulomatoz mastit (İQM).
İdiopatik qranulomatoz mastit (İQM) nadir hallarda müşahidə edilən xoşxassəli iltihablı süd vəzi xəstəliyidir və onun etiologiyası məlum deyil. İQM daha çox gənc qadınlarda və əsasən hamiləlikdən sonra bir neçə il ərzində müşahidə edilir. İQM olan xəstələrdə süd vəzi xərçəngi riski artmamış olur.

Klinika. İQM hallarında fiziki müayinədə çox zaman süd vəzinin periferiyasında iltihablı kütlə palpasiya olunur və bu kütlə xərçənglə səhv salına bilər. İQM həm tək, həm də eyni vaxtda yaranmış çoxsaylı periferik infeksiya sahələri və abseslərlə və onların üzərində olan dərinin iltihabı və xoralanması ilə müşahidə oluna bilər. Məməciyin retraksiyası, davamlı ifrazatı olan cibliyin formalaşması, dərinin apelsin qabığına oxşar dəyişməsi və qoltuqaltı adenopatiya da müşahidə edilə bilər. İQM olan xəstələrdə abseslər təkrar olaraq formalaşa bilər. İQM olan xəstələrdə müşahidə edilən simptom və əlamətlər bu patologiyanın süd vəzi absesi və süd vəzi karsinoması ilə qarışdırılmasına səbəb ola bilər. US müayinəsi zamanı süd vəzi daxilində bərk kütlə və çox zaman da abseslər müəyyən edilir.
Patoloji tapıntılar. İQM-in diaqnozu yalnız digər səbəblər istisna olunduqdan sonra qoyulur. Belə ki, sarkoidoz və süd vəzi vərəmi də qranulomatoz mastitə səbəb ola bilər. İQM diaqnozunu təsdiq etmək üçün bərk kütlənin iynə biopsiyasının aparılması tələb olunur. İQM-ə şübhə olduqda əldə edilmiş biopsiya nümunələri histopatoloji müayinə ilə yanaşı həm də turşuya meyilli çöplər (mikobakteriyalar) və göbələkləri təyin etmək üçün mikrobioloji laboratoriyaya göndərilməlidir.
Müalicə. İQM lokallaşmış infeksiyaya səbəb olur və adətən antibiotik və cərrahi drenajla müalicə olunur. İQM-in cərrahi rezeksiyası tövsiyə olunmur, çünki bu çox gec sağalan yaraya səbəb olur.

 

BƏDXASSƏLİ PROSESLƏ ƏLAQƏLİ MASTİT.
Süd vəzin iltihablı xərçəngi, komedo duktal karsinoma in situ və lokal irəliləmiş süd vəzi xərçəngi infeksiya ilə səhv salına bilər. Əgər süd vəzi infeksiyasının müalicəsi nəticə vermisə, bu zaman xərçəng xəstəliyinə şübhə artmalıdır.
  • Süd vəzinin iltihablı xərçəngi infeksiya ilə səhv salına bilər. İltihablı xərçəngi olan xəstələrdə süd vəzinin müayinəsində dərinin qalınlaşması, eritema və "apelsin qabığı"na oxşarlığı, habelə qoltuqaltı limfadenopatiya müəyyən edilir.
  • Komedo duktal karsinoma in situ törəməsinin infeksiyalaşması mümkündür. Bu törəmənin infeksiyalaşması baş verdikdə törəmə ətrafında iltihab (mastit) və ya abses əlamətləri və simptomları müşahidə edilə bilər.
  • İrəliləmiş və ya lokal yayılmış süd vəzi xərçəngində dərinin xoralaşması və ikincili infeksiyalaşması baş verə bilər. Səthi xoralaşmış xərçənglərdə nekrotik toxumanın infeksiyalaşması nəticəsində pis qoxu müəyyən edilir. Bu cür hallarda effektiv müalicə nekrotik toxuma da daxil olmaqla törəmənin rezeksiyası və adyuvant kimya terapiyası, hormonal terapiya və/və ya şüa terapiyasından ibarət olur. Nekrotik toxumada inkişaf edən anaerob mikroblar səbəbindən pis qoxunun qarşısını almaq üçün metronidazol gel istifadə edilə bilər.
 
 

 

 

SÜD VƏZİ DƏRİSİNİN DİGƏR PATOLOGİYALARI.

Ekzema. Ekzeması olan xəstələrdə süd vəzi dərisinin ikincili selluliti inkişaf edə bilər. Ekzemanın düzgün müalicəsi təkrar sellulitin qarşısını almağa yardımçı olur.

 

Epidermoid sistlər. Epidermoid sistlər və ya epidermal sistlər süd vəzi dərisində düyünlər kimi müşahidə edilir və bir çox hallarda piy sistləri ilə səhv salınır. Epidermal sistlərin infeksiyalaşması, lokal absesin formalaşması baş verdikdə, onların cərrahi yolla açılması və drenajı tələb oluna bilər.

 

Hidradenit (irinli hidradenit, hidradenitis suppurativa). Hidradenit əsasən apokrin tər vəzləri olan sahələrdə (qoltuqaltı, süd vəzləri, qasıq zonalarını və s.) müşahidə edilir. Apokrin tər vəzlərinin infeksiyalaşması və absesin formalaşması baş verə bilər. Süd vəzində hidradetin süd vəzinin aşağı hissəsində və həmçinin qoltuqaltında müşahidə edilir.

İntertriqo. İntertriqo dəri büküşlərində dərinin iltihabıdır. İntertriqo əsasən dəri büküşlərində nəmlik və maserasiya (dərinin zədələnməsi) səbəbindən baş verir. Böyük süd vəzləri olan qadınlarda intertriqo tez-tez müşahidə edilir. Buna səbəb süd vəzi dərisinin döş qəfəsi divarına sürtünməsidir.

İntertriqonun müalicəsi əsasən intetriqonun baş verdiyi yerlərin quru və təmiz saxlanmasından ibarətdir. Həmin sahələrdə dəri gündə iki dəfə adi sabunla ehtiyyatla yuyulmalı və ya hipoallergik salfetlərlə təmizlənməlidir. İntertriqonun profilaktikası məqsədilə xəstələrə tövsiyə olunmalıdır ki, süd vəzi ilə döş qəfəsi divarı arasında pampıq qoysunlar və/və ya xüsusi quruducu lokal tozlardan istifadə etsinlər. İntertriqo hallarında göbələk əleyhinə və steroid preparatların istifadəsi tövsiyə olunmur.

Pirsinq və ya kosmetik məqsədlərlə süd vəzi dərisinin deşilməsi. Məməciyin deşilməsi və məməciyə xüsusi halqaların taxılması nəticəsində subareolar (məmə dairəcəyi altı) abses və təkrar məməcik infeksiyaları müşahidə edilə bilər.

 

Pilonidal sinus və ya pilonidal sist. Süd vəzi məməciyinin pilonidal sisti bərbərlərdə və xırda malqaraya qulluq göstərən şəxslərdə müşahidə edilib. Bərbərlərdə, məsələn, kəsilmiş saçın kiçik hissələrinin iti ucları məməciyə batıb, iltihab və infeksiyaya səbəb olur. Bunun qarşısını almaq üçün xüsusi sıx tikişli paltar geyinmək tövsiyə olunur.

 

 

ÜMUMİLƏŞDİRMƏ VƏ TÖVSİYƏLƏR:

  1. Müvafiq qaydada mammoqrafiyanın aparılması süd vəzi xərçəngi səbəbindən mortaliteni 20-30%-dək azaldır və süd vəzi xərçəngi olan xəstələrdə süd vəzi toxumasının saxlanması (mastektomiya ilə müqayisədə) cərrahiyyəsinin aparılması ehtimalını artırmış olur.
  2. Süd vəzinin palpasiya olunan və palpasiya olunmayan törəmələrinin diaqnostikasında iynə biopsiyasına üstünlük verilir. Mammoqrafiyada və ya kliniki müayinədə bədxassəli törəmənin olmasına şübhə yüksək olduqda, lakin iynə biopsiyasının nəticələri neqativ olduqda, həmin xəstələrdə cərrahi biopsiyanın aparılması tələb olunur.
  3. Məməcikdən patoloji drenajın ən geniş yayılmış səbəblərinə solitar papilloma (60%) və ya axarın hiperplaziyası (15-20%) və daha az hallarda duktal karsinoma in situ (5-20%) aid edilir.
  4. Əgər süd vəzi sistinin aspirasiyasında qan olmayan maye əldə olunursa və sist-kütlə yox çıxırsa, bu halda əlavə müalicəyə ehtiyac görülmür. Lakin, əgər sistin aspirasiyasında qanlı maye əldə olunursa və ya palpasiya olunan törəmə tam olaraq aradan qalxmırsa və ya həmin sist bir neçə dəfə təkrar baş verirsə, bu halda bədxassəli prosesin istisna edilməsi üçün biopsiyanın aparılması tələb olunur.
  5. Süd vəzində müəyyən edilən kütlənin sist olub olmadığı mütləq şəkildə US müayinəsi və ya sistin aspirasiyası ilə təyin edilməlidir.
  6. Süd vəzi xərçəngi olan qadınların 5-10%-də BRCA1 və BRCA2 genlərinin mutasiyaları müşahidə edilir. 40 yaşdan əvvəl süd vəzi xərçəngi ilə diaqnoz olunmuş, süd vəzi xərçəngi ilə yanaşı yumurtalığın xərçəngi olan, iki tərəfli süd vəzi xərçəngi olan qadınlarda və ya ailə üzvləri arasında kişi süd vəzi xərçəngi olan və ya  ailə üzvlərinin 2 və daha çox üzvündə süd vəzi xərçəngi olan qadınlarda BRCA1 və BRCA2 genlərinin mutasiyası ehtimalı nəzərdən keçirilməlidir.
  7. Yüksək risk qrupuna aid olan pre- və post-menopauzada olan qadınlarda tamoksifenin 5 il müddətində istifadəsi invaziv və qeyri-invaziv süd vəzi xərçəngi riskini 50% azaltmış olur.
  8. Post-menopauzada olan qadınlarda raloksifenin 5 il ərzində istifadəsi eyni effektə malikdir, lakin daha az yan təsirlərlə müşahidə edilir.
  9. İnvaziv süd vəzi xərçənginin mastektomiya ilə müalicəsini yalnız xərçəngli kütlənin rezeksiyası üstəgəl şüa terapiyası ilə müalicəsi ilə müqayisə etdikdə xəstələrin sağ qalmasında fərq müəyyən edilməmişdir. Süd vəzi xərçəngingə süd vəzi toxumasının saxlanması cərrahiyyəsinin həyata keçirilməsi üçün 3 şərt təmin edilməlidir: a) törəmə kütləsinin ölçüsünün azaldılması və onun şüa terapiyası ilə tənzimlənməsinin mümkün olması; b) şüa terapiyasının aparılmasının mümkün olması, c) törəmənin təkrar inkişafının (residivinin) erkən müəyyən edilməsi.
  10. Süd vəzi xərçənginin süd vəzi toxumasının saxlanması ilə cərrahi müalicəsindən sonra şüa terapiyasının istifadəsi nəticəsində törəmənin təkrar residivi ehtimalı 75%-dək azalmış olur.
  11. T3 və T4 mərhələsində olan süd vəzi xərçəngi, habelə regional limfa düyünlərinə metastaz etmiş (N2 və ya N3) xərçəng və həmçinin süd vəzinin iltihablı xərçəngi mütləq adyuvant kimya terapiyası, cərrahi müdaxilə və adyuvant postoperativ şüa terapiyası ilə müalicə olunmalıdır.