Sayta giriş  Hesab

Türk yəhəri (hipofiz) törəmələri: səbəbləri, klinika və müayinəsi

GİRİŞ.

Türk yəhəri törəmələri çox vaxt aşağıdakı simptomlarla müşaiyət olunur və/və ya aşağıdakı hallarda diqqəti cəlb etmiş olur:

  • Nevroloji simptomlarla (məs., görmənin pozulması və ya baş ağrısı)
  • Digər səbəbə görə əldə edilmiş MRT görüntüləməsində təsadüfi tapıntı kimi
  • Hormonal pozuntularla.
Bu məqalədə türk yəhəri (sellar) törəmələrinin yaranması səbəbləri, kliniki xüsusiyyətləri və bu törəmələrlə daxil olan xəstələrin müayinəsi təsvir ediləcəkdir.

 

Şəkil. Hipofiz vəzi və ətraf strukturların normal MRT/KT radioloji görüntüsü. Görüntüdə: Pituitary gland - hipofiz vəzi, Carotid artery - yuxu arteriyası, Optic chiazm - görmə sinirlərinin çarpazı, Pituitary stalk - hipofizin infundibulumu (arxa hipofizi hipotalamusla birləşdirir).

 

SƏBƏBLƏR.
Pituitar (hipofizin) törəmələr 30 yaşdan sonra ən çox təsadüf edən türk yəhəri törəmələridir və bütün kəllədaxili törəmələrin 10%-ni təşkil edir. Diaqnostik görüntüləmə əsasında pituitar adenomalarla çox vaxt səhv salınan və ya differensiasiyası çətin olan xəstəliklər arasında hipofiz vəzinin fizioloji böyüməsi və hipofizin xoşxassəli və bədxassəli şişləri də vardır.
Pituitar (hipofiz vəzinin) adenomalar.
Pituitar adenomalar hipofiz vəzinin ön hissəsinin xoşxassəli şişləridir. Tədqiqatlarda göstərib ki, bu şişlər hipofiz vəzinin doğrudan da yeni törəmələridir.
  • Yayılması. Hipofiz vəzinin törəmələrinin Azərbaycanda yayılması dərəcəsi dəqiq məlum olmasa da, ümumi təhlillər göstərir ki, əksər dünya ölkələrində hər il 100.000 nəfər əhaliyə yeni 10-14 hipofiz vəzi törəməsi halı diaqnozu düşür. Lakin, Rusiya Federasiyasının məlumatına əsasən hər 100.000 nəfərə 2 yeni hipofiz vəzi törəməsi halı düşür. Beləliklə ekstrapolyasiya etsək görərik ki, Azərbaycanda təxminən hər 100.000 nəfərə ildə 180-1000 yeni hipofiz vəzi törəməsi halı düşür. Düzdür, bu rəqəmlər reallığı tam əks etdirmir, belə ki, hipofiz vəzinin yeni törəmələri uzun müddət asimptomatik (simptomsuz) olduğu üçün bu törəmələrin dəqiq sayını müəyyən etmək çətindir. Eyni zamanda hipofiz vəzinin müxtəlif növ adenoma hallarının sayı da fərqlənir (tədqiqatlara görə laktotrof adenomalar və qeyri-funksional adenomalar daha çox təsadüf edir, sonra sırada somatotrof adenomalar və kortikotrop adenomalar gəlir).

  • Genetika. Pituitar adenomalarda klassik onkogen mutasiyaları nadir hallarda rast gəlinir. Lakin, aşağıdakı genlərdə baş verən mutasiyalar müxtəlif növ hipofiz vəzi törəmələrinin əmələ gəlməsində müəyyən rola malikdir:
    • MEN1. Bu törəmə supressiya genində baş verən mutasiya nəticəsində həmin genin kodlaşdırdığı zülalın funksiyası itirilmiş olur. Nəticədə isə MEN1 sindromu diaqnozu qoyulmuş xəstələrdə paratiroid vəzi, hipofiz vəzi və pankreas vəzinin adacıqlarının törəmələri inkişaf edir.
    • Gs-alfa. Quanin nukleotid stimulyasiyaedici proteini kodlaşdıran genin (Gs-alfa) alfa alt vahidinin aktivləşməsinə səbəb olan mutasiyası hipofiz vəzinin somatotrof adenomalarının 40%-də təsadüf edir. Bu mutasiyalar adenilil siklazanın aktivasiyası ilə nəticələnir. Adenilil siklaza isə adenomalar tərəfindən böyümə hormonun artıq sekresiyasında və hüceyrələrin bölünməsində xüsusi rola malikdir.
    • PTTG. Pituitar törəmənin transformasiyası geni əksər hipofiz vəzinin adenomalarında normadan artıq ekspressiya olunmuş olur.
    • FGF reseptor-4. Fibroblastın böyümə faktoru-4 reseptorunun qısalmış forması bir sıra pituitar adenomalarda müəyyən edilib. Maraqlıdır ki, siçanlarda bu mutasiya laktotrof adenomanın inkişafına səbəb olur.
  • Klassifikasiya (tənisfat). Pituitar adenomalar ölçüyə və adenomaya səbəb olan hüceyrə növü əsasında klassifikasiya olunur. Ölçüsü <1 sm-dən kiçik olan törəmələr mikroadenomalar, ölçüsü >1 sm-dən böyük olan törəmələr makroadenomalar adlanır. Törəmə anterior pituitar vəzdə (hipofiz vəzinin ön hissəsi) təsadüf edən istənilən hüceyrədən inkişaf edə bilər. Törəmənin hər hansı hüceyrədən yaranması həmin hüceyrə tərəfindən sekresiya olunan hormonun artmış sekresiyası ilə müşaiyət oluna bilər. Həmçinin, böyüyən törəmə tərəfindən anterior pituitar vəzin digər hüceyrələrinin sıxılması səbəbindən həmin hüceyrələr tərəfəindən digər hormonların sekresiyası azala bilər.
    • Qonadoqrop adenomalar. Adətən qeyri-funksional türk yəhəri (sellar) törəmələrdir.
    • Tireotrop adenomalar. Kliniki cəhətdən qeyri-funksional və yalnız TSH-B və ya alfa alt vahidini sekresiya edən türk yəhəri törəməsi kimi çıxış edə bilər və ya TSH-nin sekresiyasının artması səbəbindən hipertireoza səbəb ola bilər.
    • Kortikotrop adenomalar. Adətən Kuşinq xəstəliyinə səbəb olur.
    • Laktotrop adenomalar. Adətən hiperprolaktinemiyaya səbəb olur ki, bu da qadın və kişilərdə hipoqonadizmə gətirib çıxarır.
    • Somatotrop adenomalar. Adətən böyümə hormonun sekresiyasının artması nəticəsində akromeqaliyaya səbəb olur.Laktotrop/Somatotrop adenomaların kombinasiyası. Bu adenomalar həm prolaktik, həm də böyümə hormonu sekresiya edir və nəticədə xəstədə hər iki hormonun artıq sekresiyasına dəlalət edən sindromlar müşahidə edilir. Qeyd edilməlidir ki, nadir hallarda eyni xəstədə digər bir neçə növ hüceyrənin adenomaları (plurihormonal və ya çox hormonlu adenomalar) müşahidə edilə bilər.

Şəkil. Akromeqaliyası olan xəstənin əllərini və geyindiyi ayaqqabının ölçüsünün böyüməsini nümayiş etdirən şəkil.

Pituitar hiperplaziya (hipofiz vəzinin hiperplaziyası).
Hipofiz vəzinin hiperplaziyasına gətirib çıxaran bir sıra səbəblər yaxşı məlumdur. Hipofizin hiperplaziyası bir çox hallarda türk yəhəri törəməsi kimi özünü biruzə verə və bəzən də pituitar adenoma ilə səhv salına bilər:
  • Laktotrop hiperplaziya. Bu adətən hamiləlik dövründə müşahidə edilir.
  • Tireotrop və qonadotrop hiperplaziya. Adətən müvafiq olaraq uzun müddət davam edən hipotireoz və birincili hipoqonadizmlə əlaqələndirilir.
  • Somatotrop hiperplaziya. Adətən böyümə hormonun-rilizinq hormonunun ektopik sekresiyası ilə bağlı olur.

Digər xoşxassəli törəmələr.
Türk yəhərində və ya ona yaxın lokalizasiyada bir sıra digər xoşxassəli törəmələr də inkişaf edə bilər. Bunlara kraniofarinqioma, meninqioma və daha az hallarda müşahidə edilən pituisitomalar aiddir.
  • Kraniofarinqioma. Kraniofarinqiomalar bərk və ya qarışıq (bərk-sistik) xoşxassəli törəmələrdir və Ratke cibinin qalığından inkişaf edir. Bu törəmələr nazofarinksi diyensefalonla birləşdirən məcazi xətt boyu əmələ gələ bilər. Əksər kraniofarinqiomalar intrasellar və ya suprasellar olur. Kraniofarinqiomaların 50% uşaqlıqda və ya yeniyetməlik dövründə kliniki cəhətdən özünü biruzə verir, digər 50% isə 20 yaşdan sonra, bəziləri hətta 70-80 yaşdan sonra da özünü biruzə verə bilər. Kraniofarinqiomaların uşaqlarda ən geniş yayıldığı kliniki simptomu böyümədən geri qalmadır, yaşlılarda isə görmənin pozulmasıdır. Bununla yanaşı, həmin xəstələrdə hipofiz vəzinin ifraz etdiyi hormonlarda pozuntular da aşkar edilir. Məsələn, kraniofarinqioması olan xəstələrdə diabetes insipidus çox tez-tez rast gəlinir.
  • Meninqioma. Meninqioma adətən beyini örtən gişalardan (lat. meninges) və əsasən araxnoidal (hörümçək toruna bənzər qişa) örtük hüceyrələrindən əmələ gəlir. Meningiomaların bəzisi türk yəhərinə yaxın lokalizasiyada əmələ gəlir və görmə pozğunluğu və hormonal çatışmazlığa səbəb ola bilər.
  • Pituisitoma. Bu çox nadir aşağı dərəcəli (WHO dərəcə 1), arxa hipofizin pituisitlərindən zəif inkişaf edən qliomadır. Bu şiş də türk yəhərinin törəməsi kimi özünü biruzə verir və adətən hipofizin adenoması ilə səhv salına bilir. Pituisitoma hormonların sekresiyası funksiyasına malik deyil.

Bədxassəli törəmələr.
Bəzi bədxassəli törəmələr türk yəhərində və ya ona yaxın lokalizasiyada inkişaf edir, digərləri isə buraya başqa yerlərdən metastaz olaraq yayılır.
  • Birincili bədxassəli törəmələr. Parasellar zonada inkişaf edən maliqnant (bədxassəli) törəmələrə aşağıdakılar aiddir: toxum (germ) hüceyrə törəmələri, sarkomalar, xordomalar və limfomalat. Hipofizin karsinomaları isə çox nadir hallarda rast gəlinir.
    • Toxum hüceyrə törəmələri. Bu törəmələr həm də ektopik pinealomalar adlanır və adətən 30 yaşdan sonra inkişaf edir. Toxum törəmələri adətən baş ağrısı, ürək bulanma, qusma və yuxululuq (pineal törəmələri olan xəstələrdə artan kəllədaxili təzyiq nəticəsində), diplopiya, hipopituitarizm və ya diabetes insipidus və Parino sindromu (vertikal baxışın iflici) ilə müşahidə edilir. Diaqnostik görüntüləmədə üçüncü mədəcikdə kütlə və qanda B-hCG və/və ya alfa fetoproteinin konsentrasiyasının artması müəyyən edilə bilər. Bu törəmələr bədxassəli olmaqla yanaşı çox tez metastaz edir, lakin şüalanmaya çox həssasdır.
    • Xordomalar. Xordomalar adətən lokal aqressiv və metastaz edən törəmələrdir. Onlar çox vaxt clivusda əmələ gəlir və baş ağrısı, görmənin pozulması və ön hipofizin hormonlarının çatışmazlığı ilə müşaiyət olunur. Xordomalar daha çox kəllə əsasının sümükləri və onurğa sümüklərindən (əsasən sacrum) inkişaf edir.
    • Birincili limfoma. Mərkəzi sinir sisteminin birincili limfoması bəzən hipofiz və hipotalamusu da cəlb edən kəllədaxili törəmədir. Birincili limfomalar da baş ağrısı, görmənin pozulması, gözlərin hərəki pozğunluğu və/və ya ön hipofizin hormonlarının çatışmazlığı və antidiuretik hormonun çatışmazlığı ilə müşaiyət olunur. MRT-də türk yəhəri törəməsi və onun müxtəlif dərəcədə türk yəhərindən kənar böyüməsi müəyyən edilə bilər.
  • Metastazlar. Türk yəhəri törəmələrinin 1-2%-ni digər bədxassəli törəmələrin hipofiz və hipotalamusa metastazları təşkil edir. Bu lokalizasiyalara ən çox yayılan birincili törəmələrə süd vəzi xərçəngi, ağciyər xərçəngi daxildir. Xəstələrin bir çoxunda müxtəlif simptomlar, o cümlədən, diabetes insipidus, ön hipofizin hormonlarının çatışmazlığı, görmə sahəsinin defekti, retroorbital ağrı və oftalmoplegiya, müəyyən oluna bilər.

Sistlər. Ratke cibinin sisti, araxnoid və dermoid sistlər də türk yəhərinin böyüməsinə, bəzən görmənin pozulmasına, diabetes insipidus, ön hipofizin hormonalarının çatışmazlığına və hidrosefalusa səbəb ola bilər.

Abses. Hipofizin absesləri çox nadir hallarda müşahidə edilir və həm normal, həm də xəstəliyi olan hipofiz vəzində təsadüf edə bilər. Tədqiqatlarda göstərilmişdir ki, bir çox hallarda MRT ilə hipofizin absesini hipofizin adenomasından ayırmaq mümkün olmur. Habelə, xəstələrin bir qismində infeksiyaya dəlalət edən simptomlar çox mülayim dərəcədə və ya heç müəyyən edilmir ki, bu da diaqnostikanı çətinləşdirir.

Kavernoz sinuzun arteriovenoz fistulası. Kavernoz sinusun arteriovenoz fistulası hipofiz vəzinin orta dərəcəli böyüməsinə səbəb ola bilər. Fistulanın blokadasından sonra hipofiz vəzinin ölçüsü adətən normaya qayıdır.

Hipofizit. Hipofiz vəzinin böyüməsi həm də hipofizitin bir sıra növlərində də müəyyən edilə bilər. Pituitar vəzin limfositik infiltrasiyası adətən hamiləliyin sonunda və ya postpartum dövrdə baş versə də, o həm də hamilə olmayan qadınlarda və daha az hallarda kişilərdə müşahidə edilə bilər. Hipofizit adətən güclü baş ağrıları və hipopituitarizmlə müşaiyət olunur və xəstələrin bir çoxunda adrenal vəzin çatışmazlığı tez-tez təsadüf edir.

KLİNİKİ XÜSUSİYYƏTLƏR.
Sellar və ya türk yəhəri törəmələri adətən nevroloji simptomlar, hipofiz vəzi hormonlarının hiper- və ya hiposekresiyası ilə təzahür edə bilər və ya digər səbəblərə görə aparılmış radioloji görüntüləmələrdə təsadüfi tapıntı da ola bilər.

Görmənin pozulması.
Görmənin pozulması qeyri-funksional adenoması olan xəstələrdə ən çox təsadüf edən simptomdur. Xəstələrin böyük bir qismi məhz görmənin pisləşməsi səbəbindən həkimə müraciət etmiş olur. Qeyri-funksional adenoması olan xəstələrin 80%-i qonadotrop adenomaları olur. Görmənin pozulması adenomanın suprasellar istiqamətdə böyüməsi və optik sinirlərin çarpazının kompressiyası səbəbindən inkişaf edir. Əksər xəstələr adətən gicgah (temporar) sahələrdə görmənin zəifləməsi və ya bitemporarl hemianopsiyadan şikayətlənir. Xəstələrdə bir və ya hər iki gözdə görmə pozula bilər və pozulmanın dərəcəsi müxtəlif ola bilər. Görmənin itiliyi isə optik sinirlərin çarpazının daha ağır dərəcəli kompressiyası hallarında müşahidə edilir. Ümumiyyətlə, digər səbəblərlə izah edilməyən görmə qabiliyyətinin pisləşməsi hallarında intrasellar (türk yəhəri) törəmə nəzərdən keçirilməlidir.
Qeyd edilməlidir ki, görmənin pisləşməsi o qədər yavaş baş verir ki, əksər xəstələr aylar və ya illər ərzində heç oftalmoloqa müraciət etməmiş olur. Oftalmoloqa müraciət etdikdə isə bir çox hallarda görmə sahəsinin müayinəsi aparılmadıqda, görmənin pisləşməsi/zəifləməsinin səbəbi aydınlaşdırılmamış qala bilər. Bu isə türk yəhəri törəməsinin diaqnostikasını gecikdirmiş olur.

Digər nevroloji simptomlar.
Türək yəhəri törəməsi olan xəstələr adətən aşağıdakı nevroloji simptomlar səbəbindən həkimə müraciət etməli olur:
  • Baş ağrıları (türək yəhərinin böyüməsi ilə əlaqələndirilir). Baş ağrıları qeyri-spesifik xüsusiyyətlərə malik olur.
  • Diplopiya adenomanın lateral istiqamətdə böyüməsi səbəbindən N.oculomotorius (3-cü kəllə siniri) və ya gözün hərəki sinirinin sıxılması ilə əlaqələndirilir.
  • Hipofizin apopleksiyası adenoma daxilinə baş verən kəskin qanaxma nəticəsində baş verir və kəskin güclü baş ağrısı və diplopiya ilə müşaiyət olunur.
  • Beyin-onurğa beyin mayesinin burundan sızması (rhinorrhea) adenomanın aşağıya doğru böyüməsi ilə bağlı olur, lakin çox nadir hallarda baş verir.
  • Perinaud sindromu ektopik pinealomaların inkişafı ilə bağlıdır və həmin xəstələrdə yuxarıya doğru baxışın iflici müəyyən edilir.

Şəkil. Hipofiz vəzinin apopleksiyası və ya daxilinə qanaxma. Hipofizin apopleksiyası əsasən adenomanın infarktı və ya onun daxilinə baş vermiş qanaxma səbəbindən adenomanın sürətlə böyüməsi nəticəsində müşahidə edilən sindromdur və adətən baş ağrısı, oftalmoplegiya, huşun pozulması və görmə qabiliyyətinin pozulması ilə müşaiyət olunur. Bu T1 və T2 WI görüntülərdə hipofiz vəzi daxilinə qanaxmanın baş verdiyi müəyyən edilir.


Hormonların çatışmazlığı.
Türk yəhəri törəməsi olan xəstələrin böyük bir qismində diaqnoz qoyulan zaman hipofiz vəzi hormonlarının çatışmazlığı da müəyyən edilir. Lakin, xəstələr çox nadir hallarda məhz hormonların çatışmazlığı səbəbindən inkişaf edən simptomlara görə həkimə müraciət etmiş olur.
Əksər hallarda türk yəhəri törəmələri olan xəstələrdə qonadotropinlərin çatışmazlığı təyin edilir və bu kişi və qadınlarda hipoqonadizmlə müşaiyət olunur.

TÜRK YƏHƏRİ TÖRƏMƏLƏRİNİN MÜAYİNƏSİ.
Türk yəhəri törəmələrinin müayinəsi həm radioloji baxımdan, həm də hormonal cəhətdən aparılmalıdır.

Radioloji prosedurlar.
  • MRT görüntüləməsi. Əksər türk yəhəri törəmələrinin diaqnostikası üçün MRT ən yaxşı görüntüləmə metodudur və adətən MRT-dən sonra əlavə görüntüləmə metodudun tətbiqi tələb olunmur. MRT görüntüləməsindəki müəyyən tapıntılar bəzi türk yəhəri törəmələrinin növlərini də təxmin etməyə imkan verir. Misal üçün, hipofiz vəzindən kənar duran törəmələr əksər hallarda hipofizin adenoması deyil. 
    • Kontrastsız MRT. Normal hipofiz vəzi və əksər türk yəhəri törəmələri, pituitar adenomalar və digər törəmələrin verdiyi MRT siqnalı mərkəzi sinir sisteminin toxuması ilə ya uyğundur, ya da ondan çox az dərəcədə daha intensivdir. Kistoz törəmələr, məs., Ratke cibinin sistləri, çox vax T1-görüntülərdə az intensivlikli siqnala malikdir; lakin kraniofarinqiomalar və hətta pituitar adenomalar bəzən hissəvi sistik törəmələr ola bilər və buna görə də verdikləri siqnalların intensivliyi az da ola bilər. Bundan əlavə, T2-görüntülərdə kistoz törəmələrin siqnal intensivliyi yüksək olur. Hipofiz vəzi daxilinə baş verən qanaxma nəticəsində T1- və T2-görüntülərində siqnal intensivliyi artmış olur. Meninqiomalar adətən daha işıqlı və homogen siqnala malik olur. Onların episentri də əsasən suprasellar yerləşir və beyinin sərt gişasına birləşməsi də kontrastın verilməsindən sonra müəyyən edilir.
    • Qadolinium kontrastlı MRT. Normal hipofiz vəzi toxuması qadoliniumu digər mərkəzi sinir sistemi toxumasında fərqli olaraq daha yaxşı qəbul edir və buna görə də ətraf mərkəzi sinir sistemi toxuması ilə müqayisədə hipofiz vəzinin siqnal intensivliyi daha yüksək olur. Həm mikro-, həm də makroadenomalar (habelə digər türk yəhəri törəmələri - kraniofarinqioma və meningiomalar) adətən qadoliniumu hipofiz vəzindən daha az dərəcədə qəbul etsə də, digər mərkəzi sinir sistemi toxuması ilə müqayisədə daha yaxşı qəbul etmiş olur. Buna görə də, qadolinimumun istifadəsi heç də türk yəhəri törəmələrini biri birilərindən fərqləndirməyə yardım edə bilmir. Əgər kontrastsız və ya çox vaxt kontrastlı MRT görüntüləmələrində türk yəhəri zonasında yerləşən törəmə normal hipofiz vəzindən ayrı görünürsə, bu həmin törəmənin hipofiz adenoması olmadığına dəlalət edir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, orta və ağır dərəcəli böyrək çatışmazlığı (dializdən asılı olan xəstələr və ya QFS<30 ml/dəq/1.73 kv.m) olan xəstələrdə qadoliniumun istifadəsi nefrogen sistemli fibrozun inkişafı ilə əlaqələndirilmişdir. Bu qrup xəstələrdə qadolinium kontrastı ilə görüntüləmənin aparılması tövsiyə edilmir.
  • KT görüntüləməsi. Kraniofarinqioma və meninqiomalarda təsadüf edən kalsifikasiyalar daha yaxşı KT-də görünür.

 

Şəkil. Hipofizin makroadenoması. MRT görüntüləməsi (sagital görüntü).

 


Şəkil. Hipofizin adenoması. MRT görüntüləməsi (sagital görüntü).

 

Şəkil. Hipofizin makroadenoması. MRT görüntüləməsi (koronal görüntü).

 


Hormonal müayinə.
Türk yəhəri törəməsi olan bütün xəstələrdə hipotalamus-hipofiz oxunun vəziyyəti (hormonal funksiya) yoxlanmalıdır.
  • Hormonların hipersekresiyası. Aşağıda verilmiş istisnalardan başqa, hormonların hipersekresiyası yalnız hipofizin adenomaları səbəbindən baş verir. Bunun nəticəsi olaraq, hormonal hipersekresiyanın müəyyən edilməsi həm türk yəhəri törəməsinin məhz hipofiz adenoması olduğunu müəyyənləşdirir, həm də adenomanın növünü təyin etməyə imkan verir. 
    • Qanda prolaktinin konsentrasiyasının >200 nq/mL-dən çox olması laktotrof adenomaya dəlalət edir. Prolaktinin konsentrasiyasının 20-200 nq/dL arasında olması isə ya laktotrof adenoma, ya da türk yəhərinin digər törəməsi səbəbindən müşahidə edilə bilər.
    • Akromeqaliya diaqnozunun təsdiq edilməsi üçün ən yaxşı test qanda insulinə bənzər böyümə faktoru -1 (İGF-1) təyini hesab olunur. Testin nəticələri qeyri-müəyyən olduqda isə xəstəyə oral qlyukoza verdikdən sonra (qlyukoza ilə per oral yüklənmə) qanda böyümə faktorunun səviyyəsinin təyini aparıla bilər.
    • 24 saatlıq sidikdə kortizolun ekskresiyasının (ifrazının) artması ilə yanaşı qanda AKTH (adrenokortikotrop hormon) hormonun səviyyəsinin normadan yuxarı və ya normanın yuxarı həddinə yaxın olması kortikotrop adenoma diaqnozuna dəlalət edir.
    • Qonadotrop adenomaların diaqnostikası üçün isə qanda bazal və TRH (tiroid rilizinq hormonu) ilə stimullaşdırıldıqdan sonra qanda qonadotropinlər və onların alt-vahidlərinin təyini testi aparıla bilər.
    • Tirotrop adenoması olan xəstələrdə adətən hipertireoz əlamətləri, diffuz zob və sərbəst T4 və T3 hormonlarının səviyyəsinin artması ilə yanaşı TSH səviyyəsinin də artması müşahidə edilir.
  • Hormonların hiposekresiyası. Hormonların hiposekresiyası həm hipotalamusun, həm də hipofizin istənilən patologiyası səbəbindən inkişaf edə bilər. Buna görə də, hormonal hiposekresiya türk yəhəri törəmələrinin differensial diaqnostikasında heç bir rola malik deyil. Yeganə istisna hipotalamus və ya hipotalamusu hupofizlə birləşdirən infundibulumun patologiyalarıdır ki, bu xəstələrdə mərkəz mənşəli şəkərsiz diabet (diabetes insipidus) müəyyən edilir. Bu isə patologiyanın hipofizlə deyil məhz hipotalamusla bağlı olduğuna dəlalət edir.
  • Pituitar insidentaloma və ya Hipofiz vəzinin təsadüfi tapıntı əsasında müəyyən edilən törəməsi. MRT zamanı təsadüfi olaraq türk yəhəri törəməsinin aşkar edilməsi hallarında xəstənin müayinəsi həmin törəmənin ölçülərindən və xəstənin klinikasından asılıdır. Ölçüsü 10 mm-dən böyük olan törəmələrin müayinəsi yuxarıda təsvir edilən tərzdə təmin edilməlidir. Ölçüsü 10 mm-dən kiçik olan, xüsusilə də, çox kiçik olan törəmələrin müayinəsi adətən yalnız prolaktinin səviyyəsinin təyin edilməsindən ibarət olur. Bir çox xəstələrdə 6-12 aydan bir təkrar MRT-nin aparılması da tövsiyə oluna bilər.